Inland Empire: Een sprookjesbos voor gevorderden

"A little girl went out to play." De buurvrouw heeft zichzelf op de koffie uitgenodigd en begint dan uit het niets over een volksvertelling. Eerst over een jongetje, dan over een meisje. Dat is op zich al raar, maar tijdens deze uiteenzetting werpt ze behoorlijk insinuerende blikken. Alsof je je plunjezak maar vast mag pakken, want je gaat op avontuur. Slachtoffer is Nikki Grace (Laura Dern), filmster en wonend in een riant huis. De onbekende buurvrouw staat op een dag op de stoep voor een lekker bakje koffie, buren moeten elkaar leren kennen niet waar. En dan slaat ze dus opeens om, als een achterstevoren afgespeelde langspeelplaat. De onheilspellende teksten vloeken met het huis, waar verder nooit iets aan de hand lijkt. Na dit bezoekje begint alles langzaam (maar steeds sneller) te scharnieren.

Als David Lynch één van de klassieke sprookjes zou vertellen dan zou hij waarschijnlijk niet verder komen dan het enge boze bos. Niet dat Lynch niet verder zou vertellen, hij zou juist heel ver gaan in het vertellen, maar met elk woord zou je steeds meer de diepte van het bos in worden gestuurd. Voor je het weet, ren je met een op hol geslagen kompas langs verschillende paden die telkens weer op de meest duistere plek in het midden uitkomen. Er is geen jager of boswachter die je bij de hand komt pakken. Je bent veroordeeld tot een plek waar het zonlicht zich maar nauwelijks door de takken kan wringen. Waar Lynch de blinddoek van je ogen haalt, zitten mensgrote konijnen op de bank, in kostuum. Soms klinkt er gelach van een studiopubliek maar de konijnen blijven onverhinderd orakelen, op droge toon.

Is dat geflipt? Nogal. Is het metafysische horror? Ook. Inland Empire is weinig duidbaar. David Lynch heeft het een beetje over zich afgeroepen dat je je genaaid voelt als je niet ontregeld de bioscoop verlaat. Wat dat betreft heeft hij hier de overtreffende trap van ontregeling in handen. Lynch' voorlaatste film-over-film, Mullholland Drive, was aanvankelijk bedoeld als pilot voor een tv serie, later maar uitgebouwd tot speelfilm. Met Inland Empire gaat hij nog een behoorlijke stap verder, zowel in vorm als inhoud.

Rare wereld in een vertrouwd beeld

Laat vooral de hoop op een lineair verhaal varen, dat heeft Lynch zelf ook gedaan. Hij nam ruim de tijd om deze film te maken, schoot af en toe een scène, bedacht dan weer pas op de set wat er gefilmd zou worden. Het gebruik van een goedkope digitale videocamera maakte dat hij ongehinderd en zo lang mogelijk kon filmen wat-ie wilde. We herkennen het onglossy videovoorkomen direct van eigen huis-, tuin- en keukenopnames. Des te verwarrender dat er zo'n rare wereld in zo'n vertrouwd beeld is op te roepen.

Inland Empire is totale verwarring. Over het verhaal is weinig na te vertellen of te zeggen, over de beelden des te meer. En die moet je maar gewoon gaan zien en ondergaan. Al staan zelfs deze beelden op losse schroeven. Normaal gaan de bioscooplichten uit en is het scherm nog je enige houvast. Maar dan komt David Lynch die je opeens een scène toont waarin zijn hoofdpersoon in een bioscoopzaal staat en op het scherm ziet wat er in die zaal gebeurt. Steekt het zo in elkaar, of is zelfs je bioscoopscherm niet meer te vertrouwen?

Het grootste raadsel is niet wat er in het hoofd van David Lynch omgaat, maar hoe hij het voor elkaar krijgt om al die verwarring interessant te houden om naar te kijken. Zegt het ene gekostumeerde konijn tegen het andere: "It had something to do with the telling of time."

Deze recensie is eerder verschenen op de site van Film1.